ตถาคตัสส อเภชชปริสปัญหา ที่ 8

สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ภูมินทราธิบดี มีพระราชโองการตรัสว่า ภนฺเต นาคเสน ข้าแต่
พระนาคเสนผู้ปรีชา พระผู้เป็นเจ้ากล่าวกับโยมว่า ตถาคโต สมเด็จพระตถาคตทศพลญาณเจ้า
อเภชฺชปริโส มีบริษัทมิได้แตก ว่ากับโยมกระนี้แล้ว ปุน จ ครั้นต่อมาเล่าพระผู้เป็นเจ้ากล่าว
อีกว่าพระเทวทัตทำลายพระภิกษุห้าร้อยให้แตกแล้วพร้อมกันขณะเดียว นี่แหละคำทั้งสอง
ไม่ต้องกัน ครั้นจะเชื่อเดิมว่า พระตถาคตทศพลญาณเจ้ามีหมู่บริษัทมิได้แตก คำที่ว่าภิกษุ
ทั้งหลายห้าร้อย พระเทวทัตทำลายให้แตกแล้วคราวเดียวกันนั้น ก็ผิดเป็นมิจฉา ถ้าจะเชื่อเอาคำที่
ว่าพระเทวทัตทำลายภิกษุห้าร้อยให้แตกแล้วพร้อมกันนั้น คำที่ว่า พระสัพพัญญูมีหมู่บริษัทไม่
รู้แตก ก็จะผิดเป็นมิจฉา ตกว่าคำทั้งสองไม่ต้องกัน อยํ ปญฺโห อันว่าปริศนานี้ อุภโต โกฏิโก
เป็นอุภโตโกฏิ คณฺฑิโก ฟั่นเฝือ คณฺฑิกตโร เหลือที่จะฟั่นเฝือ โส ปญฺโห ปริศนานี้ ตฺวา-
นุปฺปตฺโต มาถึงพระผู้เป็นเจ้าแล้ว อนึ่งเล่า ปัญหานี้เป็นที่เดียรถีย์ถือปรับปวาท จะข่มขี่เป็นราคี
เข้ามา อนึ่งปัญหานี้ อาวุโต ร้อยทั่วไปร้อยตลอดไป โอถฺโน หุ้มห่อครอบงำทำให้สงสัยเคลือบ
แคลง ทสฺเสหิ พระผู้เป็นเจ้าจงสำแดงซึ่งกำลังปัญญาพระผู้เป็นเจ้ามิให้ปรับปวาทอาจเข้ามา
ครหาติเตียนได้ ในกาลบัดนี้
พระนาคเสนผู้ประเสริฐสงฆ์อรหันต์อันทรงญาณปฏิสัมภิทาจึงมีอริยาวาจาวิสัชนาว่า
มหาราช ขอถวายพระพร สมเด็จพระบรมโลกุตตมาจารย์ญาณสัพพัญญูผู้พิเศษเป็นอเภชช-
บริษัท มิได้มีบริษัทแตก แต่พระภิกษุทั้งห้าร้อย พระเทวทัตทำลายให้แตกแล้วพร้อมกันคราว
เดียวได้ บพิตรสงสัยว่าพระมหากรุณาเจ้ามีบริษัทมิได้แตก แต่ไฉนพระเทวทัตจึงทำลายภิกษุ
ห้าร้อยของพระมหากรุณา ให้แตกแล้วพร้อมกันขณะเดียวได้ บพิตรสงสัยกระนี้จะเป็นไรมี จะ
วิสัชนาให้หายคลายจากสงสัย ซึ่งพระเทวทัตทำลายบริษัทนั้น จะว่าบริษัทนั้นไม่แตกกระไรได้
จำต้องแตก เพราะเมื่อเหตุเครื่องทำลายให้แตกมีอยู่ แม้มารดาต้องแตกจากบุตร บุตรก็ต้อง
แตกจากมารดา บิดากับบุตรและพี่ชายกับน้องหญิง พี่หญิงกับน้องชาย สหายกับสหายก็ต้อง
แตกจากกัน เรือที่เขาขนานติดต่อกันไว้ด้วยไม้ทั้งหลาย ครั้นถูกคลื่นระลอกซัดเข้า ก็ยังแตก
จากกันได้ รุกฺโข รุกขชาติมีดอกออกผลดกนักหนา มีโอชารสหวานอร่อยล้น ก็ยังแปรปรวน
วิการวิกลกลับกลายแตกออกจากรสเดิมไปด้วยบอระเพ็ด สะเดาขมเข้าพัวพันเกี่ยวข้อง
สุวณฺณํ ชาตรูปํ เงินทองย่อมหม่นหมองผิดสี เป็นราศีกลับกลายทำลายไปจากธรรมชาติเดิม
เพราะระคนปนกับโลหะ มหาราช ขอถวายพระพร เมื่อมีเหตุเข้าประการแล้ว สิ่งทั้งหลาย
ย่อมจะแตกทำลายจากกันได้ดังนี้ อันคำว่าพระตถาคตเจ้ามีบริษัทมิได้แตกนี้ เนโส อธิปฺปาโย
ิวิญฺญูนํ จะเป็นที่ประสงค์แห่งท่านผู้ทรงปัญญาเป็นนักปราชญ์นั้นหามิได้ เนโส พุทฺธานํ